Czy headless to mit - dlaczego warto postawić na ustrukturyzowany monolit zamiast rozdzielać frontend i backend?

Czy zatem headless jest przereklamowany? Czy tradycyjny, dobrze ustrukturyzowany monolit to lepszy wybór? W tym artykule przyjrzymy się globalnej zmianie trendów oraz argumentom przemawiającym za rezygnacją z headless na rzecz bardziej spójnych i ekonomicznych rozwiązań.

Czym jest architektura headless i dlaczego zyskała popularność?

Headless oznacza podejście, w którym frontend (warstwa prezentacji) i backend (logika biznesowa oraz baza danych) są całkowicie oddzielone. Backend dostarcza dane za pomocą API (zwykle REST lub GraphQL), a frontend jest budowany jako osobna aplikacja (np. w React, Vue lub Angular).

Główne zalety, które miały przemawiać za headless:

• Elastyczność – możliwość korzystania z różnych technologii frontendowych.

• Omnichannel – łatwość dostarczania treści na różne urządzenia i platformy.

• Szybkość – frontend działający niezależnie od backendu miał przyspieszyć rozwój.

Jednak w praktyce okazało się, że headless nie zawsze spełnia te obietnice, a jego wdrożenie wiąże się z wieloma wyzwaniami.

Główne problemy z podejściem headless

1. Wysokie koszty wdrożenia i utrzymania

Rozdzielenie frontend i backend to podwojenie liczby aplikacji do utrzymania. Zespół musi zarządzać dwiema warstwami kodu, dwiema infrastrukturami i osobnym deploymentem. W efekcie to:

• Większe koszty zespołu developerskiego (potrzebni są specjaliści od frontendu i backendu).

• Złożoność DevOps – dodatkowe procesy CI/CD, monitoring, wersjonowanie API.

• Dłuższy czas developmentu – każdy feature wymaga integracji między systemami.

2. Problemy z wydajnością

Headless CMS czy e-commerce wymaga komunikacji poprzez API, co często wiąże się z:

• Dodatkowymi opóźnieniami – każda interakcja użytkownika wymaga połączenia z API.

• Potrzebą cache'owania – bez dobrej strategii cache system może stać się wolniejszy niż klasyczne rozwiązanie.

• Złożonym debuggingiem – problemy mogą występować na różnych warstwach, frontendu i backendu, co utrudnia diagnozowanie błędów.

3. Niepotrzebna złożoność dla standardowych projektów

Wiele firm decyduje się na headless, nie analizując, czy rzeczywiście go potrzebują. W praktyce dla większości biznesów tradycyjny model monolityczny jest prostszy, szybszy i bardziej przystępny cenowo.

Powrót do ustrukturyzowanego monolitu – dlaczego często to lepsze rozwiązanie?

Architektura monolityczna nie musi być przestarzała. Współczesne podejście do monolitu – czyli ustrukturyzowany monolit – łączy zalety tradycyjnych systemów z modularnością i możliwością skalowania.

1. Prostota w zarządzaniu i rozwijaniu aplikacji

• Jeden kod do utrzymania – brak potrzeby zarządzania osobnymi aplikacjami.

• Spójne wdrożenia i CI/CD – brak konieczności koordynowania oddzielnych release’ów.

• Mniejsza liczba potencjalnych błędów – mniej punktów awarii.

2. Wydajność bez zbędnych API-callów

• Brak konieczności ciągłego komunikowania się między frontendem i backendem przez API.

• Mniejsze opóźnienia, ponieważ frontend i backend działają w tym samym środowisku.

• Łatwiejsza optymalizacja i debugging.

3. Niższe koszty utrzymania

• Mniejszy zespół potrzebny do rozwoju i utrzymania systemu.

• Brak konieczności utrzymywania oddzielnych serwerów dla API i frontendów.

• Krótszy czas wdrożenia nowych funkcji, ponieważ wszystko jest zarządzane w jednym miejscu.

Kiedy headless to dobry wybór?

Nie oznacza to, że headless nie ma zastosowania. Istnieją przypadki, gdzie jego użycie jest uzasadnione:

• Rozwiązania multi-platformowe – np. aplikacja mobilna, PWA, kiosk samoobsługowy i strona internetowa korzystające z jednego backendu.

• Zaawansowane systemy personalizacji treści – jeśli wymagane są dynamiczne API do dostosowywania treści dla różnych użytkowników.

• Rozbudowane marketplace'y i e-commerce na dużą skalę – np. platformy typu Shopify Plus.

• Architektura composable – headless był początkowo wskazywany jako idealne rozwiązanie w architekturze composable, gdzie frontend pobiera dane z wielu heterogenicznych systemów, takich jak CRM, ERP czy PIM. Jednak rzeczywistość pokazała, że w przypadku publicznych serwisów (np. e-commerce) i tak większość danych jest uspójniana przez middleware (np. Apollo GraphQL) oraz renderowana po stronie serwera (SSR) dla lepszej wydajności i krótszego czasu TTFB (Time to First Byte).

Czy headless w e-commerce ma sens?

W kontekście e-commerce, gdzie mamy zazwyczaj jeden frontend i zestaw danych pochodzących z kilku systemów, pełny headless często jest nieuzasadniony. Finalna oszczędność w headless opiera się na cache'owaniu SSR i wyłączaniu z SSR dynamicznych danych, takich jak ceny czy dostępność produktów. To jednak da się osiągnąć także bez pełnego headless – poprzez odpowiednio zaprojektowaną warstwę backendową i middleware, bez dodatkowej złożoności i kosztów utrzymania.

Elastyczność w projektowaniu interfejsu – mocny punkt architektury headless

Headless daje ogromną swobodę w projektowaniu interfejsu użytkownika. W przypadku popularnych platform e-commerce, takich jak WooCommerce, PrestaShop, Shopware czy Magento, projektując template, jesteśmy ograniczeni strukturą narzuconą przez silnik systemu. Znacząca modyfikacja layoutu często wymaga głębokich ingerencji w kod platformy, co przy przyszłych aktualizacjach lub redesignie może stać się poważnym problemem.

Headless rozwiązuje ten problem – frontend jest budowany niezależnie od backendu, a dynamicznie ładowane dane mogą być prezentowane dokładnie tam, gdzie zostały zaprojektowane. To sprawia, że zmiana wyglądu i układu interfejsu jest dużo prostsza i mniej inwazyjna.

Brak wsparcia dla pluginów i aktualizacji silnika

Jednak budując niezależny frontend w headless commerce, trzeba mieć świadomość ogromnej luki – brak natywnego wsparcia dla pluginów i aktualizacji silnika e-commerce. Popularne platformy oferują setki gotowych rozszerzeń (np. systemy płatności, moduły SEO, funkcjonalności promocyjne), które w monolitycznych rozwiązaniach działają „od ręki”. W headless każda z tych funkcji musi zostać osobno zaimplementowana na froncie, co:

• Znacząco zwiększa koszty rozwoju,

• Wydłuża time-to-market,

• Utrudnia utrzymanie i rozwój systemu przy każdej aktualizacji backendu, ponieważ zmiany trzeba synchronizować z frontendem.

Dla wielu firm to kluczowy argument przeciwko headless – oszczędności obiecane przez elastyczność i wydajność są często niwelowane przez czasochłonny rozwój i brak natywnego wsparcia dla funkcjonalności oferowanych przez platformy e-commerce.

Dlatego headless w e-commerce ma sens głównie wtedy, gdy:

• Obsługujesz wiele frontów (aplikacje mobilne, kioski, strony, aplikacje desktopowe) z jednego backendu.

• Twój biznes wymaga ekstremalnej elastyczności w prezentacji danych na różnych platformach.

W przeciwnym razie, ustrukturyzowany monolit pozwala osiągnąć te same korzyści, minimalizując jednocześnie koszty i złożoność.

Podsumowując, headless nie jest dla wszystkich

Architektura headless została spopularyzowana jako przyszłość web developmentu, ale jej praktyczne zastosowanie pokazuje, że nie zawsze jest to najlepszy wybór. Większość projektów, zwłaszcza w e-commerce, odniesie więcej korzyści z dobrze ustrukturyzowanego monolitu, który jest łatwiejszy w utrzymaniu, tańszy i bardziej wydajny.

Zanim zdecydujesz się na headless, warto zadać sobie pytanie: czy naprawdę tego potrzebujemy, czy tylko podążamy za modą?